Khoa Học Tự nhiên 8 - Bài 14: Khối lượng riêng | Cánh Diều

Khi ta nói sắt nặng hơn nhôm, nghĩa là ta đã so sánh khối lượng của một lượng sắt và một lượng nhôm có cùng thể tích. Để so sánh như vậy, người ta dùng khối lượng riêng.

Khối lượng riêng của một chất được xác định bằng khối lượng của một đơn vị thể tích chất đó.

Nếu kí hiệu D là khối lượng riêng, m là khối lượng của lượng chất có thể tích V, ta có:

Đơn vị đo của khối lượng riêng là kilôgam trên mét khối, kí hiệu là . Người ta cũng thường sử dụng đơn vị khác của khối lượng riêng là gam trên centimét khối, kí hiệu là hay gam trên mililít, kí hiệu là g/mL (1 =1g/mL = 1 000 ).

1.So sánh khối lượng nước chứa trong một bình 20 L và trong một chai 0,5 L.

2. Nêu một số đơn vị đo khối lượng riêng.

1. Một bể bơi có chiều dài 20 m, chiều rộng 8 m, độ sâu của nước là 1,5m, tính khối lượng của nước trong bể.

Bảng 14.1. Khối lượng riêng của một số chất (*)

Chất rắn	Khối lượng riêng ()	Chất lỏng và chất khí	Khối lượng riêng ()
Lead (Chì)	11 300	Mercury (Thuỷ ngân)	13 600
Iron (Sắt)	7 800	Nước	1 000
Aluminium (Nhôm)	2 700	Dầu ăn	Khoảng 800
Gold (Vàng)	19 300	Rượu	790
Nước đá	917	Không khí	1,29
Gỗ lim	Khoảng 950	Khí oxygen	1,43

II. XÁC ĐỊNH KHỐI LƯỢNG RIÊNG BẰNG THỰC NGHIỆM

1. Xác định khối lượng riêng của một lượng chất lỏng

Để xác định khối lượng riêng của một lượng chất lỏng, em hãy thực hiện thí nghiệm sau đây.

3. Thảo luận, đề xuất các cách xác định khối lượng riêng của một lượng chất lỏng.

4. Khi đổ chất lỏng vào cốc đong, cần chú ý điều gì?

Chuẩn bị

Chất lỏng cần xác định khối lượng riêng, cốc đong, cân.

Tiến hành

• Xác định khối lượng của lượng chất lỏng:

– Dùng cân xác định khối lượng của cốc đong.

– Đổ lượng chất lỏng cần xác định khối lượng riêng vào cốc đong. Dùng cân xác định tổng khối lượng của cốc đong và lượng chất lỏng (hình 14.1).

– Tính khối lượng của lượng chất lỏng:  .

• Đo thể tích của lượng chất lỏng:

Đọc giá trị thể tích V của của lượng chất lỏng trên cốc đong.

• Tính khối lượng riêng của lượng chất lỏng :

----------------------------------------

(*) Ở điều kiện nhiệt độ và áp suất bình thường.

Hình 14.1. Số chỉ của cân là khối lượng của cốc đong có chứa một lượng chất lỏng

Chuẩn bị

Thước, cân, khối hộp chữ nhật.

Tiến hành

• Xác định khối lượng m của khối hộp bằng cân (hình 14.2).

• Đo thể tích của khối hộp:

– Dùng thước đo các kích thước của khối hộp: chiều dài a, chiều rộng b, chiều cao c.

– Tính thể tích của khối hộp chữ nhật:  V = a x b x c

• Tính khối lượng riêng của khối hộp:

Hình 14.2. Số chỉ của cân là khối lượng của hộp chữ nhật

2. Tính khối lượng của một khối nhôm hình hộp chữ nhật. có chiều dài 10 cm, chiều rộng 3 cm, chiều cao 5 cm.

5. Thảo luận, đề xuất cách xác định khối lượng riêng của một vật có hình dạng bất kì.

Chuẩn bị

Cân, viên đá cuội, ống đong, nước.

Tiến hành

• Dùng cân xác định khối lượng m của viên đá cuội.

• Đo thể tích của vật:

– Đổ nước vào ống đong, đọc giá trị thể tích nước .

– Nhúng ngập viên đá vào nước trong ống đong, đọc giá trị thể tích (hình 14.3).

– Tính thể tích viên đá cuội: V= - .

– Tính khối lượng riêng của viên đá cuội:

.

Hình 14.3. Thể tích của viên đá cuội và nước

6. Một nhóm học sinh tiến hành xác định khối lượng riêng của các viên bi giống nhau. Một bạn tiến hành thí nghiệm với một viên bi. Một bạn khác đề nghị đo tổng khối lượng và tổng thể tích của 10 viên bi. Cách làm nào cho kết quả chính xác hơn? Vì sao?

1. Đề xuất các phương án xác định khối lượng riêng của một chiếc chìa khoá.

2. Ước tính tổng khối lượng không khí ở trong lớp học của em khi đóng kín cửa.

3. Tại cùng một nơi trên mặt đất, trọng lượng của vật tỉ lệ với khối lượng của nó. Chứng
minh rằng: Trọng lượng riêng của vật (kí hiệu là d): d=10D.

Em có biết

Nước là một chất có tính chất rất đặc biệt:

• Ở thể lỏng dưới áp suất thường, khối lượng riêng của nước có giá trị lớn nhất, xấp xỉ 1.000 ở 4C.

• Khối lượng riêng của nước ở thể rắn nhỏ hơn khối lượng riêng của nước ở thể lỏng.

Tìm hiểu thêm

Có nhiều trường hợp khó khăn không thể dùng cân để xác định khối lượng của vật. Khi đó, nếu biết khối lượng riêng của chất tạo nên vật, ta có thể xác định được khối lượng của vật. Ví dụ, các kim tự tháp Ai Cập được dựng lên bằng những khối đá hoa cương hình lập phương. Nếu biết khối lượng của một khối đá có chiều dài 10 cm là 2,75 kg, người ta tính được khối lượng của các khối đá dùng để dựng lên các kim tự tháp. Người ta đã làm điều đó như thế nào?