Sau chiến tranh thế giới thứ hai một cuộc cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra sôi nổi ở Châu Á, Châu Phi và Mĩ la - tinh, làm cho hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc tan ra từng bảng lớn và đi tới sự sụp đổ hoàn toàn. Có thể phân chia quá trình tan rã đó thành ba giai đoạn chính :
I - GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 1945 ĐẾN NHỮNG NĂM 60 CỦA THẾ KỶ XX
Ngay khi được tin phát xít Nhật đầu hàng, nhân dân nhiều nước Đông Nam Á đã nổi dậy, tiến hành khởi nghĩa vũ trang, lật đổ ách thống trị của phát xít, thành lập chính quyền cách mạng , tiêu biểu là các nước In-do-ne-si-a Việt Nam và Lào.
Ba nước này lần lượt tuyên bố độc lập : In-do-ne-si-a - ngày 17 - 8 -1945, Việt Nam - ngày 2 - 9 - 1945 và Lào - ngày 12 - 10 - 1945.
Phong trào đấu tranh lên nhân gian các nước Nam Á và Bắc Phi.
Nhiều nước ở hai khu vực này liên tiếp nổi dậy giành độc lập như Ấn Độ (1946 - 1950), Ai Cập (1952), An-giê-ri (1954 - 1962)...
Năm 1960, 17 nước ở Châu Phi tuyên bố độc lập.
Ngày 1 - 1 - 1959, cuộc cách mạng nhân dân ở Cu-ba dưới sự lãnh đạo của Phi-đen Cát-xtô-rô đã giành thắng lợi. Chế độ độc tài thân Mỹ bị lật đổ.
Như vậy, tới giữa năm 60 của thế kỷ XX, hệ thống thuộc thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc - thực dân về cơ bản đã bị sụp đổ. Đến năm 1967, hệ thống địa chỉ còn 5,2triệu km2 với 35 triệu dân, tập trung chủ yếu ở miền Nam Châu Phi.
-Hãy xác định trên bản đồ thế giới vị trí các nước giành được độc lập đã nêu trong bài.
II- GIAI ĐOẠN TỪ GIỮA NHỮNG NĂM 60 ĐẾN NHỮNG NĂM 70 CỦA THẾ KỶ XX.
Nét nổi bật của giai đoạn này là phong trào đấu tranh giành độc lập của nhân dân các nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao nhằm lật đổ ách thống trị của Bồ Đào Nha. Từ đầu những năm 60, nhân dân ba nước này đã tiến hành cuộc đấu tranh vũ trang. Tháng 4 - 1974, ở Bồ Đào Nha nổ ra cuộc đấu tranh lật đổ chế độ độc tài (tồn tại từ năm 1926), chính quyền mới ở Bồ Đào Nha đã tuyên bố trao trả độc lập cho Ghi-nê Bít-xao (9 - 1974), Mô-dăm-bích (6 - 1975) và Ăng-gô-la (11 - 1975).
Sự tan rã các thuộc địa của Bồ Đào Nha là một thắng lợi quan trọng của phong trào giải phóng dân tộc ở Châu Phi.
- Hãy xác định trên bản đồ châu Phi vị trí ba nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Ghi-nê Bít-xao.
III - GIAI ĐOẠN TỪ NHỮNG NĂM 70 ĐẾN NHỮNG NĂM 90 CỦA THẾ KỈ XX
Từ cuối năm 70, chủ Nghĩa Thực Dân chỉ còn tồn tại dưới hình thức cuối cùng của nó là chế độ phân biệt chủng tộc (A-pác - thai), tập trung ở ba nước miền Nam Châu Phi là Rô-đê-di-a, Tây Nam Phi và Cộng Hòa Nam Phi.
Sau nhiều năm đấu tranh ngoan Cường và bền bỉ của người dân da đen, chính quyền thực dân của các giai cấp thống trị người da trắng đã phải tuyên bố xóa bỏ chế độ phân biệt chủng tộc, công nhận quyền bầu cử và các quyền tự do, dân chủ khác của người da đen. Sau khi giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử, chính quyền người da đen đã được thành lập ở Rô-đê-di-a năm 1980 (sau đó nước này đổi tên là Cộng Hòa Dim-ba-bu-ê); và ở Tây Nam Phi năm 1990 (nay là Cộng hoà Na-mi-bi-a). Một thắng lợi có ý nghĩa lịch sử nữa là ở Cộng hòa Nam Phi, năm 1993 chế độ phân biệt chủng tộc đã bị xóa bỏ sau hơn ba thế kỷ tồn tại.
Như thế, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc đã bị sụp đổ hoàn toàn. Lịch sử của các dân tộc Á, Phi và Mĩ La-tinh đã sang chương mới với nhiệm vụ to lớn và củng cố nền độc lập dân tộc, xây dựng và phát triển đất nước nhằm khắc phục tình trạng nghèo nàn, lạc hậu đã kéo dài từ bao đời nay.
- Hãy xác định trên bản đồ châu Phi vị trí ba nước Dim-ba-bu-ê, Na-mi-bi-a, Cộng hòa Nam Phi.
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Hãy nêu các giai đoạn phát triển của phong trào giải phóng dân tộc từ sau năm 1945 và một số sự kiện lịch sử tiêu biểu của mỗi giai đoạn.
