(trang 119)
VĂN BẢN 3
Đọc văn bản
Cửu Long Giang ta ơi
Trích, NGUYÊN HỒNG
Ngày xưa ta đi học
Mười tuổi thơ nghe gió thổi mùa thu
Mắt ngẩng lên trông bản đồ rực rỡ
Như đồng hoa bỗng gặp một đêm mơ.
Bản đồ mới tường vôi cũng mới
Thầy giáo lớn sao, thước bảng cũng lớn sao
Gậy thần tiên(1) và cánh tay đạo sĩ(2)
Đưa ta đi sông núi tuyệt vờI.
Tim đập mạnh hồn ngây không sao hiểu
Mê Kông(3) sông dài hơn hai ngàn cây số mông mênh
[…]
Mê Kông chảy
Cây lao đá đổ
Lan hoang dứa mật thông nhựa lên hương
Những trưa hè ngun ngút(4) nắng Trường Sơn(5)
Ngẫm nghĩ voi đi
Thác Khôn(6) cười trắng xóa
————————————————
(1) Thần tiên: hình ảnh ẩn dụ chỉ cây thước (đồ dùng dạy học) của thầy giáo trong cái nhìn mơ mộng của học trò.
(2) Đạo sĩ: ở đây chỉ hình ảnh ảnh người thầy được ngưỡng mộ trong mắt học trò.
(3) Mê Kông: một trong những con sông lớn nhất thế giới bắt nguồn từ cao nguyên Thanh Tạng, chảy qua địa phận Trung Quốc, Lào, Mi-an-ma (Myanmar), Thái Lan, Cam-pu-chia (Cambodia), Việt Nam và đổ ra Biển Đông. Đoạn sông Mê Kông chảy qua Việt Nam gọi là sông Cửu Long (Cửu Long Giang).
(4) Ngun ngút: hơi nóng bốc lên và tỏa ra không ngớt (nghĩa trong văn cảnh).
(5) Trường Sơn: dãy núi dài nhất Việt Nam, kéo dài từ thượng nguồn sông Cả trên đất Lào giáp Nghệ An tới cực nam Trung Bộ; Trường Sơn được chia thành Trường Sơn Bắc và Trường Sơn Nam, ngăn cách bởi dãy núi Bạch Mã.
(6) Thác Khôn: một thác nước trên sông Mê Kông, nằm ở phía tây nam Lào.
(trang 120)
[…]
Ta đi… bản đồ không nhìn nữa…
Sáng mùa thu lại còn bướm với trời xanh
Trúc đào tươi chim khuyên rỉa cánh sương đọng long lanh
Ta cởi áo lội dòng sông ta hát
Mê Kông chảy, Mê Kông cũng hát
Rừng núi lùi xa
Đất phẳng thở chan hòa
Sóng tỏa chân trời buồm trắng
Nam Bộ
Nam Bộ
Chín nhánh Mê Kông phù sa(1) nổi váng
Ruộng bãi Mê Kông trồng không hết lúa
Bến nước Mê Kông tôm cá ngợp thuyền
Sầu riêng thơm dậy đất Thủ Biên(2)
Suối mát dội trong lòng dừa trĩu quả.
Mê Kông quặn đẻ
Chín nhánh sông vàng
Nông dân Nam Bộ gối đất nằm sương
Mồ hôi vã bãi lầy thành đồng lúa
Thành những tên đọc lên nước mắt đều muốn ứa
Những Hà Tiên(3), Gia Định(4), Long Châu(5)
Những Gò Công(6), Gò Vấp(7), Đồng Tháp(8), Cà Mau(9)
————————————————
(1) Phù sa: đất, cát nhỏ, mịn cuốn trôi theo dòng sông hoặc lắng đọng lại ở bờ sông bãi bồi.
(2), (3), (4), (5), (6), (7), (8), (9) Thủ Biên, Hà Tiên, Gia Định, Long Châu, Gò Công, Gò Vấp, Đồng Tháp, Cà Mau: các địa danh quen thuộc ở Nam bộ xưa và nay.
(trang 121)
Những mặt đất
Cha ông ta nhắm mắt
Thuyền cháu con không bao giờ chia cắt.
*
* *
Ta đã lớn
Thầy giáo già đã khuất
Thước bảng to nay thành cán cờ sao
Những tên làm man mác tuổi thơ xưa
Đã thấm máu của bao hồn bất tử.
(Nguyên Hồng, Trời Xanh , NXB Văn học, Hà Nội, 1960, tr.5 - 9)
Sau khi đọc
Nguyên Hồng (1918 – 1982) sinh ra ở Nam Định và sống chủ yếu ở thành phố Hải Phòng. Nguyên Hồng sáng tác ở nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kí, thơ… Những trang viết của ông tràn đầy cảm xúc chân thành, mãnh liệt với con người và cuộc sống. Các tác phẩm chính của ông gồm: Những ngày thơ ấu (hồi kí), Bỉ vỏ (tiểu thuyết), Trời xanh (thơ), Cửa biển (tiểu thuyết), Bước đường viết văn (hồi kí)...
TRẢ LỜI CÂU HỎI
1. Theo em, nhan đề bài thơ có gì đặc biệt. Nhan đề ấy gợi lên ấn tượng, cảm xúc gì?
2. Em hình dung thế nào về "tấm bản đồ rực rỡ"? Nhân vật trong bài thơ có cảm xúc như thế nào khi nhìn tấm bản đồ ấy.
3. Tìm những chi tiết miêu tả vẻ đẹp của dòng sông Mê Kông.
4. Hình ảnh người nông dân Nam Bộ được tác giả khắc họa qua chi tiết nào? Những chi tiết đó gợi cho em cảm nhận gì về con người nơi đây?
5. Bài thơ Cửu Long Giang ta ơi có nhiều hình ảnh sinh động, giàu sức gợi. Em thích những hình ảnh nào? Tại sao?
6. Nêu những cảm nhận của em về tình yêu của tác giả đối với dòng Mê Kong, với quê hương đất nước thể hiện trong bài thơ.
