Trước khi đọc
1. Hãy ghi lại một số từ miêu tả cảm xúc của em khi nghĩ về một người bạn thân. Điều gì khiến các em trở thành đôi bạn thân?
2. Em và người bạn thân ấy đã làm quen với nhau như thế nào?
Đọc văn bản
NẾU CẬU MUỐN CÓ MỘT NGƯỜI BẠN…
(Trích Hoàng tử bé, ĂNG-TOAN ĐƠ XANH-TƠ Ê-XU-PE-RI)
Thế rồi một con cáo xuất hiện:
- Xin chào – con cáo nói.
- Xin chào – hoàng tử bé lịch sự trả lời rồi quay người lại nhưng không nhìn thấy gì.
- Mình ở đây – giọng nói vang lên – dưới cây táo…
- Bạn là ai? – Hoàng tử bé hỏi – Bạn dễ thương quá…
- Mình là cáo – con cáo trả lời.
- Lại đây chơi với mình đi – hoàng tử bé đề nghị nó – Mình buồn quá…
- Mình không thể chơi với bạn được – con cáo nói. – Mình chưa được cảm hóa.
- À! Xin lỗi! – Hoàng tử bé thốt lên.
Nhưng sực nhớ ra, cậu hỏi lại:
- Bạn không phải người ở đây - con cáo nói - bạn đi tìm gì vậy?
- “Cảm hoá” nghĩa là gì?
- Mình đi tìm con người. – Hoàng tử bé nói. – “Cảm hoá” nghĩa là gì?
- Con người – con cáo nói – họ có súng và họ đi săn. Thật là phiền toái! Họ còn nuôi gà nữa. Đó là chuyện được nhất ở họ. Bạn có tìm gà không?
- Không, mình đi tìm bạn bè. “Cảm hóa” nghĩa là gì?
- Đó là thứ bị lãng quên lâu lắm rồi. Nó có nghĩa là “làm cho gần gũi hơn...”
- Làm cho gần gũi hơn?
- Chứ sao – con cáo lên giọng. – Bạn đối với mình mới chỉ là một cậu bé giống như cả trăm nghìn cậu bé. Và mình không cần đến bạn. Còn bạn cũng chẳng cần gì đến mình. Mình đối với bạn chỉ là một con cáo giống như cả trăm nghìn con cáo. Nhưng, nếu bạn cảm hoá mình, tụi mình sẽ cần đến nhau. Lúc đó bạn đối với mình sẽ là duy nhất trên đời. Mình đối với bạn sẽ là duy nhất trên đời...
- Mình bắt đầu hiểu rồi. Có một bông hoa... Mình nghĩ là nó , đã cảm hoá mình.
- Có thể lắm. Trên Trái Đất người ta thấy đủ thứ chuyện...
- Ồ! Không phải trên Trái Đất – hoàng tử bé nói.
Con cáo tỏ ra rất tò mò:
- Trên một hành tinh khác?
- Đúng vậy.
- Có thợ săn trên hành tinh đó không?
- Không.
- Chuyện này, đúng là thú vị! Còn gà?
- Không.
Nhưng rồi nó quay lại với ý nghĩ lúc nãy:
- Cuộc sống của mình thật đơn điệu. Mình săn gà, con người săn mình. Mọi con gà đều giống nhau, mọi con người đều giống nhau. Cho nên mình hơi chán. Bởi vậy, nếu bạn cảm hoá mình, xem như đời mình đã được chiếu sáng. Mình sẽ biết thêm một tiếng chân khác hẳn mọi bước chân khác.
Những bước chân khác chỉ khiến mình trốn vào lòng đất. Còn bước chân của bạn sẽ gọi mình ra khỏi hang, như là tiếng nhạc. Và nhìn xem! Bạn thấy không, cánh đồng lúa mì đằng kia? Mình không ăn bánh mì. Lúa mì chả có ích gì cho mình. Những đồng lúa mì chẳng gợi nhớ gì cho mình cả. Mà như vậy thì buồn quá! Nhưng bạn có mái tóc vàng óng. Nếu bạn cảm hoá mình thì thật là tuyệt vời! Lúa mì vàng óng ả sẽ làm mình nhớ đến bạn. Và mình sẽ thấy thích tiếng gió trên đồng lúa mì...
Con cáo ngừng lời và nhìn hoàng tử bé chăm chú. Nó nói:
- Bạn làm ơn... cảm hoá mình đi!
- Mình muốn lắm – hoàng tử bé trả lời – nhưng mình không có thời gian. Mình còn phải đi kiếm bạn bè và tìm hiểu nhiều thứ.
- Người ta chỉ hiểu những gì họ đã cảm hoá. [...] Nếu muốn có một người bạn, hãy cảm hoá mình đi!
- Cần phải làm sao? – Hoàng tử bé hỏi.
- Cần phải rất kiên nhẫn – con cáo trả lời. – Trước tiên bạn ngồi xa mình một chút, như thế, trên cỏ. Mình sẽ liếc nhìn bạn còn bạn thì không nói gì cả. Lời nói là nguồn gốc của mọi sự hiểu lầm. Nhưng mỗi ngày, bạn có thể ngồi xích lại gần hơn...
[...] Cứ thế, hoàng tử bé cảm hoá con cáo. Khi gần đến lúc phải ra đi, con cáo nói:
- A!... Mình sẽ khóc mất.
Lỗi do bạn đó – hoàng tử bé nói – mình không muốn làm bạn đau lòng chút nào, nhưng bạn lại muốn mình cảm hoá bạn...
- Tất nhiên rồi - con cáo nói.
- Nhưng bạn sẽ khóc – hoàng tử bé nói.
- Tất nhiên rồi – con cáo nói.
- Vậy thì bạn chẳng được gì cả.
- Mình được chứ – con cáo nói – bởi vì còn có màu lúa mì.
Sau đó nó nói thêm:
- Hãy thăm lại vườn hoa hồng đi! Bạn sẽ hiểu rằng bông hoa của bạn là duy nhất trên đời. Rồi khi bạn quay lại vĩnh biệt mình, mình sẽ tặng bạn một bí mật làm quà.
Hoàng tử bé đi thăm lại vườn hoa hồng:
– Các bạn chẳng giống bông hồng của tôi chút nào, các bạn chưa là gì cả - cậu nói với chúng. Chẳng ai cảm hoá các bạn và các bạn chẳng cảm hoá ai. Các bạn giống như bạn cáo của tôi ngày trước.
Hồi đó bạn ấy chỉ là một con cáo như cả trăm ngàn con khác. Nhưng tôi đã biến bạn ấy thành bạn của tôi, và bây giờ bạn ấy trở thành duy nhất trên đời.
[...] Rồi cậu quay lại chỗ con cáo:
- Vĩnh biệt – cậu nói...
- Vĩnh biệt – con cáo nói. - Đây là bí mật của mình. Rất đơn giản: người ta chỉ thấy rõ với trái tim. Điều cốt lõi vô hình trong mắt trần.
- Điều cốt lõi vô hình trong mắt trần – hoàng tử bé lặp lại, để cho nhớ.
- Chính thời gian mà bạn bỏ ra cho bông hồng của bạn đã khiến bông hồng của bạn trở nên quan trọng đến thế.
- Chính thời gian mà mình bỏ ra cho bông hồng của mình… - Hoàng tử bé lặp lại, để cho nhớ.
- Con người đã quên mất sự thật này – con cáo nói. – Nhưng bạn thì không được quên. Bạn có trách nhiệm mãi mãi với những gì bạn đã cảm hóa. Bạn có trách nhiệm với bông hồng của bạn…
- Mình có trách nhiệm với bông hồng của mình… - Hoàng tử bé lặp lại, để cho nhớ.
(Ăng-toan đơ Xanh-tơ E-xu-pe-ri, Hoàng tử bé, Nguyễn Tấn Đại dịch,
NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2005, tr. 68 -75, Nguyễn Tấn Đại hiệu đính bản dịch, năm 2020)
Sau khi đọc
• Ăng-toan đơ Xanh-tơ E-xu-pe-ri (1900 -1944) là nhà văn lớn người Pháp. Ông là phi công và từng tham gia chiến đấu trong Chiến tranh thứ hai. Hầu hết các tác phẩm của ông lấy đề tài, cảm hứng từ những chuyến bay và cuộc sống của người phi công. Ngòi bút của Xanh-tơ E-xu-pe-ri đậm chất trữ tình, trong trẻo, giàu cảm hứng lãng mạn. Cùng với kiệt tác Hoàng tử bé, ông còn để lại một số tác phẩm xuất sắc như: Bay đêm, Cõi người ta, Phi công thời chiến,...
• Hoàng tử bé là tác phẩm nổi tiếng nhất của Ăng-toan đơ Xanh-tơ E-xu-pe-ri.
Em có biết?Tên của tác giả Hoàng tử bé đã được dùng để đặt cho một thiên thể: hành tinh 2578 Xanh-tơ Êxu-pe-ri. • Hoàng tử bé từng được bình chọn là tác phẩm văn học hay nhất thế kỉ XX của Pháp, được dịch ra hơn 250 thứ tiếng; đã phát hành hơn 200 triệu bản trên toàn thế giới và vẫn tiếp tục được in khoảng 2 triệu bản mỗi năm; được chuyển thể thành truyện tranh, phim,... • Đến nay, đã có 8 bản dịch tác phẩm Hoàng tử bé ra tiếng Việt. |
TRẢ LỜI CÂU HỎI
1. Hoàng tử bé đến từ đâu và gặp cáo trong hoàn cảnh nào?
2. Từ cảm hóa xuất hiện bao nhiêu lần trong đoạn trích? Qua những lời giải thích của cáo, em hiểu cảm hóa có nghĩa là gì?
3. Điều gì ở hoàng tử bé khiến cáo tha thiết mong được làm bạn với cậu?
4. Nếu được hoàng tử bé "cảm hóa", cuộc sống của cáo sẽ thay đổi như thế nào? Qua đó, em cảm nhận được ý nghĩa gì của tình bạn?
5. Khi chia tay hoàng tử bé, cáo đã có những cảm xúc gì? Những cảm xúc ấy có khiến cáo hối hận về việc kết bạn với hoàng tử bé không?
6. Hoàng tử bé đã nhắc lại những lời nào của cáo "để cho nhớ"? Nêu cảm nhận của em về ý nghĩa của một trong những lời nói đó.
7. Cáo đã chia sẻ với hoàng tử bé nhiều bài học về tình bạn. Em thấy bài học nào gần gũi và có ý nghĩa nhất với mình?
8. Theo em, nhân vật cáo có phải là một nhân vật của truyện đồng thoại không? Vì sao?
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
Tưởng tượng và viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) miêu tả cảm xúc của nhân vật cáo sau khi từ biệt hoàng tử bé.
