Trang 111
Học xong bài học này, em có thể:
Trình bày được vai trò của thực vật trong đời sống và trong tự nhiên.
Hãy kể về vai trò của thực vật đối với con người mà em biết.
I. VAI TRÒ CỦA THỰC VẬT VỚI ĐỜI SỐNG CON NGƯỜI
Thực vật được sử dụng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống con người.
VAI TRÒ CỦA THỰC VẬT
Làm đồ dùng và giấy
Làm thuốc, gia vị
Làm cây cảnh và trang trí
Làm lương thực, thực phẩm
Cho bóng mát và điều hoà không khí
Hình 20.1. Một số vai trò của thực vật đối với đời sống con người
| ? Hãy quan sát hình 20.1 và cho biết vai trò của thực vật đối với đời sống con người. |
Trang 112
| 1. Kể tên một số cây có ở địa phương em và nêu vai trò sử dụng của chúng theo bảng 20.1. Bảng 20.1
2. Sưu tầm thông tin, tranh ảnh về những thực vật quý hiếm của địa phương hoặc của nước ta mà em biết. |
| Em có biết Trên thế giới có bao nhiêu loại cây lương thực chính? Trên thế giới có chín loại cây được trồng chủ yếu làm lương thực. Đó là: lúa nước, ngô (bắp), khoai tây, lúa mì, sắn (khoai mì), khoai lang, cao lương, kê và đại mạch. Trong đó, lúa nước, ngô, sắn và khoai lang là bốn cây lương thực chính của Việt Nam. Chúng ta tự hào khi biết rằng, Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn trên thế giới.
Cây lúa
Cây đại mạch |
Trang 113
II. VAI TRÒ CỦA THỰC VẬT TRONG TỰ NHIÊN
1. Điều hoà khí hậu
Khí carbon dioxide
Khí oxygen
Quang hợp
Khí carbon dioxide
Hình 20.2. Sơ đồ thực vật giữ cân bằng khí oxygen và carbon dioxide
Trong cùng một vùng, khí hậu ở những nơi có nhiều thực vật khác với khí hậu ở nơi có ít hay không có thực vật. Sự khác nhau đó được ghi trong bảng 20.2.
Bảng 20.2. Ảnh hưởng của thực vật đến khí hậu của một vùng
| Các yếu tố khí hậu | Nơi có ít thực vật | Nơi có nhiều thực vật |
| Ánh sáng | Ánh sáng chiếu xuống mặt đất mạnh | Ánh sáng chiếu xuống mặt đất yếu |
| Nhiệt độ | Cao | Thấp |
| Độ ẩm | Thấp | Cao |
| Gió thổi | Mạnh | Yếu |
| 1. Dựa vào bảng 20.2, hãy cho biết các yếu tố khí hậu ở nơi có nhiều thực vật và nơi có ít thực vật khác nhau như thế nào. 2. Em rút ra kết luận gì về vai trò của thực vật đối với khí hậu? |
2. Thực vật góp phần làm giảm ô nhiễm không khí
a) Không khí bị ô nhiễm ở nơi có ít thực vật
b) Không khí trong lành hơn ở nơi có nhiều thực vật
Hình 20.3. Không khí ở hai địa điểm (a) và (b)
| ? Quan sát hình 20.3 và giải thích vì sao cần trồng nhiều cây xanh. |
Trang 114
| Dựa vào kiến thức đã học về oxygen và không khí, em hãy cho biết điều gì sẽ xảy ra nếu như cây xanh trên Trái Đất bị chặt phá quá mức. Khi đó lượng oxygen trong không khí thay đổi như thế nào? |
| Em có biết Ngoài khả năng ngăn cản bụi giúp cho không khí trong sạch, một số loại cây còn có khả năng hút các chất độc trong không khí. Ví dụ như cây thiết mộc lan hút hơi benzene, khí carbon monoxide,...; Cây dương xỉ có thể hút khí fomaldehyde,... (Nguồn: Cây thuốc và cây thơm, 2017)
Cây thiết mộc lan
Cây dương xỉ |
3. Thực vật góp phần chống xói mòn đất và bảo vệ nguồn nước
a) Nơi không có hoặc có ít thực vật che phủ Đất bị xói mòn
b) Nơi có nhiều thực vật che phủ Đất không bị xói mòn
Hình 20.4. Thực vật góp phần chống xói mòn đất
| ? Quan sát hình 20.4 và cho biết khi có mưa lớn, điều gì sẽ xảy ra với đất ở trên đổi không có hoặc ít cây che phủ. Cần làm gì để khắc phục điều đó? |
Nước mưa sau khi rơi xuống, chảy trên mặt đất. Ở những nơi có nhiều cây xanh như trong rừng, nước bị cản bởi rễ và gốc cây nên chảy chậm lại, một phần nước mưa thấm dần xuống các lớp đất phía dưới tạo thành nước ngầm. Do vậy, rừng là nơi giữ nguồn nước rất quan trọng cho cuộc sống con người và cho nông nghiệp.
Trang 115
4. Vai trò của thực vật với đời sống của động vật
Hình 20.5. Thực vật là nơi sống cho động vật
Hình 20.6. Thực vật làm thức ăn cho động vật
| ? Quan sát hình 20.5, 20.6 và cho biết vai trò của thực vật đối với động vật. |
| Nêu một số ví dụ về những động vật mà nơi ở của chúng là thực vật theo bảng 20.3. Bảng 20.3
| ||||||||||||||||||
Trang 116
| Lấy ví dụ tên con vật và tên cây mà con vật đó sử dụng làm thức ăn. Nêu rõ bộ phận của cây mà con vật đó sử dụng theo gợi ý trong bảng 20.4. Bảng 20.4
| |||||||||||||||||||||||||
| Em có biết Một số thực vật khi sử dụng, tiếp xúc có thể gây hại cho sức khoẻ của con người Bên cạnh nhiều thực vật có ích cũng có một số thực vật có hại cho sức khoẻ của con người khi tiếp xúc hoặc sử dụng chúng. Một số cây có chất gây nghiện như thuốc phiện, cần sa,... bị cấm trồng và sử dụng. Hút thuốc phiện có hại cho sức khoẻ của bản thân và những người xung quanh hít phải khói thuốc.
Cành cây cà độc dược có nhựa mủ gây độc cho da.
Cành cây trúc đào có chứa chất độc. Khi ăn phải cây này có thể bị chết.
Cây và hoa thuốc lá có chứa chất nicotine. Chất này có thể ảnh hưởng xấu tới cơ quan hô hấp và kích thích sự phát triển của tế bào ung thư. |
| Hãy tìm hiểu về những biện pháp giữ an toàn cho cơ thể khi tiếp xúc với thực vật có chứa chất độc. |
| Tìm hiểu thêm Hãy tìm hiểu các thông tin về tác hại và các bệnh do hút thuốc lá.
|
Trang 117
III. TRỒNG VÀ BẢO VỆ CÂY XANH
? Quan sát hình 20.7 và cho biết chúng ta cần làm gì để môi trường sống có thêm nhiều thực vật.
a) Bảo vệ cây con trong rừng
b) Trồng rừng ngập mặn
c) Bảo vệ cây trong thành phố
Hình 20.7. Trồng và bảo vệ thực vật
| 1. Kể những hoạt động trồng và bảo vệ cây xanh ở địa phương em. 2. Sưu tầm các bức tranh, ảnh hoặc vẽ hình thể hiện hoạt động tích cực của học sinh với việc trồng và chăm sóc cây xanh. |
| Tìm hiểu thêm Hãy tìm hiểu về nguyên nhân có thể làm cho diện tích rừng và đa dạng thực vật bị suy giảm. |
| • Thực vật có vai trò quan trọng trong đời sống của con người và tự nhiên: - Con người sử dụng thực vật làm thức ăn, làm đồ dùng, làm thuốc chữa bệnh, trang trí nhà cửa,... và lấy bóng mát. - Thực vật góp phần giữ cân bằng oxygen và carbon dioxide trong - không khí, điều hoà khí hậu của Trái Đất, làm giảm ô nhiễm không khí, chống xói mòn đất và bảo vệ nguồn nước. Thực vật cung cấp thức ăn và nơi ở cho động vật. • Mỗi người chúng ta cần tích cực bảo vệ rừng, trồng và chăm sóc thêm nhiều cây xanh. |
