Trang 99
Học xong bài học này, em có thể:
• Nhận biết được một số nguyên sinh vật như tảo lục đơn bào, tảo silic, trùng roi, trùng giày, trùng biến hình thông qua quan sát hình ảnh, mẫu vật.
• Nêu được sự đa dạng và vai trò của nguyên sinh vật.
• Nêu được một số bệnh, cách phòng và chống bệnh do nguyên sinh vật gây nên.
• Quan sát và vẽ được hình nguyên sinh vật dưới kính lúp hoặc kính hiển vi.
Hình 17.1. Hình dạng một số sinh vật quan sát được bằng kính hiển vi quang học
Quan sát hình dạng của sinh vật trong hình 17.1, trao đổi với các bạn trong nhóm về số lượng và hình dạng của chúng.
I. SỰ ĐA DẠNG CỦA NGUYÊN SINH VẬT
Nguyên sinh vật rất đa dạng với nhiều hình dạng khác nhau. Chúng sống ở cả môi trường nước mặn và nước ngọt.
a)
Tảo lục đơn bào: Tế bào có hình cầu, có màu xanh lục, mang nhiều hạt lục lạp.
b)
Tảo silic: Cơ thể đơn bào với nhiều hình dạng khác nhau, sống đơn độc hay thành tập đoàn. Chúng có thành tế bào và vách ngăn ở giữa.
c)
Trùng roi: Cơ thể đơn bào hình thoi, có một roi dài. Roi xoáy vào nước giúp cơ thể di chuyển.
Trang 100
| ? Gọi tên, mô tả hình dạng và nêu đặc điểm nhận biết của các nguyên sinh vật có trong hình 17.2. |
d)
Trùng giày: Cơ thể đơn bào hình dạng giống đế giày. Chúng di chuyển nhờ lông bơi.
e)
Trùng biến hình: Cơ thể đơn bào luôn thay đổi hình dạng. Chúng di chuyển nhờ dòng chất nguyên sinh dồn về một phía tạo thành chân giả.
Hình 17.2. Hình dạng của một số nguyên sinh vật
II. VAI TRÒ VÀ TÁC HẠI CỦA NGUYÊN SINH VẬT
1. Nguyên sinh vật là thức ăn của nhiều động vật
| ? Quan sát hình 17.3 và cho biết nguyên sinh vật là thức ăn của những động vật nào. |
Vi khuẩn, tảo
Nguyên sinh vật
Hình 17.3. Nguyên sinh vật làm thức ăn cho nhiều động vật nhỏ
| Em có biết Tảo đem lại ích lợi gì cho các rạn san hô? Trên các nhánh san hô ở biển thường có nhiều tảo đơn bào sống. Tảo tổng hợp nên chất hữu cơ và giải phóng oxygen thông qua quang hợp. Nhờ đó, rạn san hô là nơi cung cấp nguồn thức ăn phong phú nuôi dưỡng các sinh vật khác ở biển. |
Trang 101
2. Một số nguyên sinh vật gây bệnh ở người
Trùng sốt rét là nguyên sinh vật gây bệnh sốt rét ở người. Trùng sốt rét do muỗi truyền vào máu người và theo đường máu đến gan. Sau đó, chúng chui vào và kí sinh trong các tế bào hồng cầu, làm cho tế bào hồng cầu bị vỡ, gây nên bệnh sốt rét. Để phòng bệnh do trùng sốt rét gây nên, chúng ta cần tiêu diệt muỗi truyền bệnh và tránh bị muỗi đốt,...
Hình 17.4. Con đường trùng sốt rét gây bệnh ở người
| TRONG CƠ THỂ MUỖI Muỗi truyền trùng sốt rét cho người Trùng sốt rét Mầm bệnh từ người bệnh truyền sang muỗi | TRONG CƠ THỂ NGƯỜI Gan Tế bào gan Tế bào hồng cầu |
| ? Quan sát hình 17.4, 17.5, hãy cho biết chúng ta cần làm gì để phòng tránh bệnh sốt rét và kiết lị ở người. |
Trùng kiết lị có chân giả ngắn và sinh sản nhanh. Trùng kiết lị theo thức ăn, nước uống đi vào ống tiêu hoá của người gây lở loét ở thành ruột.
Hình 17.5. Con đường trùng kiết lị gây bệnh ở người
| NGOÀI MÔI TRƯỜNG Thức ăn Trùng kiết lị | TRONG CƠ THỂ NGƯỜI Hệ tiêu hoá Em có biết |
| Em có biết Khi mắc bệnh kiết lị, mỗi bệnh nhân trong một ngày thải ra môi trường khoảng 300 triệu bào xác của trùng kiết lị. Chúng có thể tồn tại tới chín tháng trong đất và nước, do vậy là nguy cơ truyền bệnh cho người. |
Trang 102
Người bị bệnh kiết lị thường đau bụng, đi ngoài phân nhầy có lẫn máu. Để phòng tránh bệnh do trùng kiết lị gây nên cần thực hiện vệ sinh ăn uống,...
| Cho biết tên nguyên sinh vật (trong hình 17.3, 17.4, 17.5) tương ứng với từng ích lợi hoặc tác hại trong bảng 17.1. Bảng 17.1
|
| Em có biết Tảo lục phát triển dày đặc gây ô nhiễm nguồn nước và làm chết tôm, cá.
|
| Quan sát nguyên sinh vật • Nhỏ một giọt nước ao (hoặc nước ruộng lúa, đầm nuôi thuỷ sản,...) hoặc mẫu nguyên sinh vật đã chuẩn bị sẵn (bằng cách ngâm rơm, cỏ khô lấy ở ruộng lúa với nước ao, hồ khoảng 10 ngày) lên lam kính, đậy lamen. • Quan sát các sinh vật bằng kính hiển vi quang học. • So sánh nguyên sinh vật quan sát được với nguyên sinh vật đã học trong bài và gọi tên của nguyên sinh vật đó. |
| Tìm hiểu thêm Sưu tầm thông tin, tranh ảnh về một số bệnh do nguyên sinh vật gây nên và cách phòng tránh. Trình bày các thông tin sưu tầm được với các bạn trong nhóm. |
| Tìm hiểu một số biện pháp vệ sinh ăn uống để phòng trừ các bệnh do nguyên sinh vật gây nên. |
| • Nguyên sinh vật rất đa dạng, gồm nhiều loại như: tảo lục đơn bào, tảo silic, trùng roi, trùng giày, trùng biến hình,... • Trong tự nhiên, nguyên sinh vật là thức ăn của nhiều sinh vật khác, đồng thời cũng là tác nhân gây nhiều bệnh ở người và động vật như bệnh sốt rét, bệnh kiết lị,... • Để phòng chống các bệnh do nguyên sinh vật gây nên ở người cần tiêu diệt muỗi truyền bệnh, thực hiện vệ sinh ăn uống,... |
