Học xong bài học này, em có thể:
• Nhận biết được cách xây dựng khoá lưỡng phân trong phân loại một số nhóm sinh vật.
• Thực hành xây dựng được khoá lưỡng phân với đối tượng sinh vật.
Em hãy giúp hai bạn ở hình 15.1 phân chia các loại đồ vật thành từng nhóm theo màu sắc và hình dạng.
Hình 15.1. Phân chia đồ vật thành từng nhóm
I. SỬ DỤNG KHOÁ LƯỠNG PHÂN TRONG PHÂN LOẠI SINH VẬT
(1) ĐỘNG VẬT
Sống trên cạn Sống dưới nước
(2)
Có tai nhỏ Có tai lớn
(3)
Không thể sủa Có thể sủa
Bảng 15.1. Khoá lưỡng phân
Bảng 15.1. Khoá lưỡng phân dùng để phân loại: cá vàng, thỏ, chó, mèo
| Các bước | Đặc điểm | Tên động vật |
| 1a 1b | Sống dưới nước | cá vàng |
| Sống trên cạn | (Đi tới bước 2) | |
| 2a 2b | Có tai lớn | thỏ |
| Có tai nhỏ | (Đi tới bước 3) | |
| 3a 3b | Không thể sủa | mèo |
| Có thể sủa | chó |
Trang 90
| 1. Quan sát hình 15.2 và khoá lưỡng phân (bảng 15.1), thực hiện từng bước của khoá lưỡng phân như hướng dẫn dưới đây. • Bước 1a và 1b: Chia động vật thành hai nhóm: động vật sống trên cạn và động vật sống dưới nước. Đối chiếu trên hình 15.2, em sẽ nhận ra được động vật sống dưới nước là cá vàng. • Bước 2a và 2b: Chia nhóm động vật sống trên cạn thành hai nhóm: động vật có tai nhỏ và động vật có tai lớn. Nhận ra được động vật trên cạn, tai lớn là thỏ. • Bước 3a và 3b: Nhận ra động vật trên cạn, có tai nhỏ gồm có: động vật không thể sủa là mèo và động vật có thể sủa là chó. 2. Những đặc điểm nào của sinh vật đã được sử dụng để phân loại động vật trong khoá lưỡng phân trên? |
| Hãy hoàn thiện khoá lưỡng phân (bảng 15.2) để xác định tên mỗi loài cây, dựa vào đặc điểm lá cây trong hình 15.3. Bảng 15.2. Khoá lưỡng phân phân loại cây dựa trên các đặc điểm của lá cây Bảng 15.1. Khoá lưỡng phân dùng để phân loại: cá vàng, thỏ, chó, mèo
Lá bèo nhật bản (lục bình) Lá không xẻ thành nhiều thuỳ, mép nhẵn Lá cây sắn (khoai mì) Lá xẻ thành nhiều thuỳ, các thuỳ xẻ sâu Lá cây ô rô Lá không xẻ thành nhiều thuỳ, mép lá có răng cưa Lá cây hoa hồng Lá xẻ thành nhiều thuỳ là những lá con, xếp dọc hai bên cuống lá Hình 15.3. Đặc điểm về lá của một số loài cây |
Trang 91
II. THỰC HÀNH XÂY DỰNG KHOÁ LƯỠNG PHÂN
Xây dựng cây phân loại và khoá lưỡng phân một số cây có trong vườn trường (hoặc công viên).
Chuẩn bị
• Giấy, bút và kính lúp cầm tay.
Tiến hành
Nhận biết các cây trong vườn
• Lập danh sách các cây có trong vườn (nên chọn ít nhất bốn cây).
• Phân chia các cây có cùng đặc điểm giống nhau thành từng nhóm (ví dụ như nhóm: cây sống dưới nước/ cây sống trên cạn; mép lá có răng cưa/ mép lá không có răng cưa; lá cây xẻ thành nhiều thuỳ/ lá cây không xẻ thành nhiều thuỷ;...).
Xây dựng cây phân loại
Dựa vào các đặc điểm giống nhau, phân chia các cây thành từng nhóm theo gợi ý trong hình 15.4.
Hình 15.4. Sơ đồ cây phân loại các cây trong vườn
| Ghi tên các cây | |||
| Cây nhóm 1 | Cây nhóm 2 | ||
| Cây 1a | Cây 1b | Cây 2a | Cây 2b |
Xây dựng khoa lưỡng phân
Dựa trên cây phân loại, xây dựng khoá lưỡng phân theo gợi ý trong bảng 15.3.
Bảng 15.3. Khoá lưỡng phân dùng để phân loại cây
| Các bước | Đặc điểm | Tên cây |
| 1a 1b | Đặc điểm của nhóm 1 | ? |
| Đặc điểm của nhóm 2 | (Đi tới bước 2) | |
| 2a 2b | ? | ? |
| ? | (Đi tới bước 3) | |
| 3a 3b | ? | ? |
| ? | ? |
Báo cáo
Hãy trình bày khoá lưỡng phân của em với các bạn trong lớp.
| Khoá lưỡng phân dùng để phân chia các sinh vật thành từng nhóm, dựa trên sự giống hoặc khác nhau ở mỗi đặc điểm của sinh vật. |
