Sau bài học này, em sẽ:
• Mô tả được một số nét chính về văn hoá các dân tộc ở vùng Tây Nguyên.
• Nêu được truyền thống đấu tranh yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên (sử dụng một số tư liệu tranh ảnh, câu chuyện lịch sử về anh hùng Núp, N'Trang Lơng,...).
KHỞI ĐỘNG
Sinh sống trên mảnh đất cao nguyên hùng vĩ, người dân Tây Nguyên đã tạo dựng được một nền văn hoá với những nét đặc sắc riêng. Hãy giới thiệu về một nét văn hoá hoặc một nhân vật lịch sử của vùng Tây Nguyên mà em biết.
KHÁM PHÁ
1. Một số nét văn hoá của đồng bào Tây Nguyên
Đọc thông tin và quan sát các hình từ 1 đến 6, em hãy mô tả những nét chính về văn hoá của đồng bào Tây Nguyên.
• Nhà ở và nhà sinh hoạt cộng đồng
Đồng bào Tây Nguyên thường ở trong những ngôi nhà sàn làm bằng các vật liệu truyền thống như: gỗ, tre, nứa, lá.
Mỗi buôn làng có một ngôi nhà chung được xây dựng ở trung tâm buôn làng, là không gian sinh hoạt chung của cộng đồng như: nhà Rông của người Ba Na, Gia Rai; nhà Dài của người Ê Đê,...
Hình 1. Nhà Rông của người Ba Na (tỉnh Kon Tum)
Hình 2. Nhà Dài của người Ê Đê (được dựng tại Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam ở Hà Nội)
• Trang phục
Trang phục truyền thống của đồng bào Tây Nguyên được may bằng vải thổ cẩm, trang trí các loại hoa văn màu sắc sặc sỡ. Đàn ông thường đóng khố, ở trần, trời lạnh thì khoác thêm tấm choàng. Phụ nữ mặc áo chui đầu, váy tấm,...
Hình 3. Trang phục dân tộc Brâu
Hình 4. Trang phục dân tộc Mnông
• Lễ hội
Lễ hội là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của các dân tộc ở Tây Nguyên, tiêu biểu như: lễ hội Cồng chiêng, lễ hội Đua voi, lễ Tạ ơn cha mẹ,...
Lễ hội Đua voi được tổ chức hai năm một lần vào tháng Ba âm lịch, tại Buôn Đôn (Đắk Lắk). Đây là một trong những lễ hội cổ truyền độc đáo của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nhằm tôn vinh tinh thần thượng võ và tài nghệ săn bắt, thuần dưỡng voi.
Hình 5. Lễ hội Đua voi tại Đắk Lắk
Lễ Tạ ơn cha mẹ là một sinh hoạt dân gian được lưu truyền qua nhiều thế hệ của một số dân tộc ở Tây Nguyên. Lễ do một người con khi đã trưởng thành tổ chức để bày tỏ lòng biết ơn công lao sinh thành và nuôi dưỡng của cha mẹ.
Hình 6. Lễ Tạ ơn cha mẹ của dân tộc Gia Rai
2. Truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào vùng Tây Nguyên
Đọc thông tin và quan sát các hình 7, 8, em hãy cho biết:
1. Phong trào yêu nước và cách mạng của đồng bào vùng Tây Nguyên có điểm gì nổi bật?
2. Kể lại một câu chuyện lịch sử về truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên.
Tây Nguyên là vùng đất giàu truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm. Khi thực dân Pháp xâm lược, đồng bào nơi đây đã anh dũng đứng lên chiến đấu, tiêu biểu là các cuộc đấu tranh dưới sự lãnh đạo của N'Trang Lơng, Đinh Núp,...
Cuộc khởi nghĩa do N'Trang Lơng lãnh đạo kéo dài từ năm 1911 đến năm 1935, thu hút đông đảo đồng bào các dân tộc Mnông, Ê Đê, Xtiêng, Mạ,... tham gia. Cuộc khởi nghĩa lan rộng, gây nhiều khó khăn cho việc chiếm đóng của thực dân Pháp trên vùng đất Tây Nguyên.
Hình 7. Tượng đài N'Trang Lơng (tỉnh Đắk Nông)
Câu chuyện Lịch sử
ANH HÙNG NÚP
Anh hùng Đinh Núp (1914 – 1999) là người dân tộc Ba Na, quê ở xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai.
Năm 1935, trong một lần quân Pháp kéo về làng bắt phu, dân làng lánh hết vào rừng, chỉ còn một mình Đinh Núp ở lại. Đinh Núp dùng nỏ phục kích bắn lính Pháp chảy máu để chứng minh với dân làng rằng lính Pháp cũng là người và cũng có thể chống lại được. Từ đó, ông đã lãnh đạo các buôn làng Ba Na và Ê Đê đứng lên bảo vệ quê hương, chống lại sự càn quét của thực dân Pháp và lập nhiều chiến công. Năm 1955, Đinh Núp được Bác Hồ phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và thường được gọi với tên Anh hùng Núp.
(Theo Đinh Xuân Lâm, Trương Hữu Quýnh (Chủ biên),
Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam, Sđd)
Hình 8. Đinh Núp (ảnh chụp năm 1954)
LUYỆN TẬP
1. Lập bảng hoặc vẽ sơ đồ tư duy về một số nét văn hoá tiêu biểu của đồng bào Tây Nguyên.
2. Tinh thần yêu nước của đồng bào Tây Nguyên được thể hiện qua những hành động nào của các nhân vật lịch sử N'Trang Lơng, Đinh Núp?
VẬN DỤNG
1. Chỉ ra một số điểm giống và khác về nhà ở, trang phục của các dân tộc vùng Tây Nguyên với dân tộc khác mà em biết.
2. Tìm hiểu và kể lại một câu chuyện lịch sử khác về truyền thống yêu nước và cách mạng của đồng bào Tây Nguyên.
