Tiếp theo tuỷ sống là não bộ. Não bộ, từ dưới lên, bao gồm trụ não, tiểu não, não trung gian và đại não.
I - Vị trí và các thành phần của não bộ
Tìm hiểu hình 46-1 để hoàn chỉnh thông tin dưới đây:
Trụ não tiếp liên với tuỷ sống ở gian phía dưới. Nằm giữa trụ não và đại não là ……………………. Trụ não gồm ……………………., ……………………. và ……………………. Não giữa gồm ……………………. ở mặt trước và ……………………. ở mặt sau.
Phía sau trụ não là …………………….
II - Cấu tạo và chức năng của trụ não
Cũng như tuỷ sống, trụ não gồm chất trắng (ngoài) và chất xám (trong). Chất trắng là các đường liên lạc dọc, nối tuỷ sống với các phần trên của não và bao quanh chất xám. Chất xám ở trụ não tập trung thành các nhân xám. Đó là các trung khu thần kinh, nơi xuất phát các dây thần kinh não. Có 12 đôi dây thần kinh nào, gồm 3 loại: dây cảm giác, dây vận động và dây pha (hình 46-2).
Chức năng chủ yếu của trụ não là điều khiển, điều hoà hoạt động của các nội quan, đặc biệt là hoạt động tuần hoàn, hô hấp, tiêu hoá, do các nhân xám đảm nhiệm.
Chất trắng làm nhiệm vụ dẫn truyền, bao gồm các đường dẫn truyền lên (cảm giác) và các đường dẫn truyền xuống (vận động).
So sánh cấu tạo và chức năng của trụ não với tuỷ sống để hoàn chỉnh bảng 46.
Bảng 46. Vị trí, chức năng của tuỷ sống và trụ não
| Tuỷ sống | Trụ não | ||||
| Vị trí | Chức năng | Vị trí | Chức năng | ||
| Bộ phận trung ương | Chất xám | ||||
| Chất trắng | |||||
| Bộ phận ngoại biên (dây thần kinh) | |||||
III - Não trung gian
Não trung gian nằm giữa trụ não và đại não, gồm đồi thị và vùng dưới đồi. Đồi thị là trạm cuối cùng chuyển tiếp của tất cả các đường dẫn truyền cảm giác từ dưới đi lên não.
Các nhân xám nằm ở vùng dưới đồi là trung ương điều khiển các quá trình trao đổi chất và điều hoà thân nhiệt.
IV - Tiểu não
Tiểu não cũng gồm hai thành phần cơ bản là chất trắng và chất xám.
Chất xám làm thành lớp vỏ tiểu não và các nhân.
Chất trắng nằm ở phía trong, là các đường dẫn truyền nối vỏ tiểu não và các nhân với các phần khác của hệ thần kinh (tuỷ sống, trụ não, não trung gian và bán cầu đại não).
Để hiểu rõ chức năng của tiểu não, có thể tiến hành các thí nghiệm sau:
- Phá tiểu não chim bồ câu, con vật đi lảo đảo, mất thăng bằng.
- Phá huỷ một bên tiểu não ếch cùng làm ếch nhảy, bơi lệch về phía bị huỷ tiểu não.
Qua các thí nghiệm trên có thể rút ra kết luận gì về chức năng của tiểu não?
| Trụ não, tiểu não và não trung gian nằm dưới đại não. Trụ não và não trung gian có những trung khu điều khiển các hoạt động sống quan trọng như tuần hoàn, hô hấp, tiêu hoá, điều hoà quá trình trao đổi chất và thân nhiệt. Tiểu não điều hoà, phối hợp các cử động phức tạp và giữ thăng bằng cơ thể. |
Câu hỏi và bài tập
1. Lập bảng so sánh cấu tạo và chức năng trụ não, não trung gian và tiểu não.
2. Giải thích vì sao người say rượu thường có biểu hiện chân nam đá chân chiêu trong lúc đi?
Em có biết?
Hầu hết các đường thần kinh cảm giác từ dưới đi lên hoặc các đường vận động từ trên đi xuống khi qua trụ não đều bắt chéo sang phía đối diện. Do đó nếu 1 bán cầu não bị tổn thương (có thể do xuất huyết não) sẽ làm tê liệt nửa thân bên đối diện.
