Học xong bài này, em sẽ:
• Mô tả được sơ lược các giai đoạn tiến triển của xã hội nguyên thủy.
• Trình bày được những nét chính về đời sống vật chất, tinh thần và tổ chức xã hội của người nguyên thủy.
• Nhận biết được vai trò của lao động đối với quá trình phát triển của người nguyên thủy cũng như xã hội loài người.
• Nêu được đôi nét về đời sống của người nguyên thủy trên đất nước Việt Nam.
| Có một bức tranh được cho là của người nguyên thủy vẽ cảnh đi săn trên vách hang Lôt Ca-ba-lôt (Tây Ban Nha), với niên đại khoảng 10 000 năm trước. Một số người cho rằng, người nguyên thủy sống như bầy động vật hoang dã, lang thang trong các khu rừng rậm, không có tổ chức, ăn sống nuốt tươi,… Liệu trong thực tế có đúng như vậy không?
|
1. Các giai đoạn phát triển của xã hội nguyên thủy
Xã hội nguyên thủy kéo dài hàng triệu năm, trải qua hai giai đoạn: bầy người nguyên thủy và công xã thị tộc.
| Bầy người nguyên thủy | Công xã thị tộc | |
| Dạng người | Người tối cổ | Người tinh khôn Hình thành ba chủng tộc lớn: da vàng, da trắng và da đen. |
| Đời sống vật chất | Sống trong hang, động, dựa vào săn bắt và hái lượm. | Biết trồng trọt, chăn nuôi, dệt vải và làm đồ gốm. |
| Tổ chức xã hội | Sống thành bầy, có người đứng đầu, có sự phân công lao động và cùng chăm sóc con cái. | Công xã thị tộc gồm 2, 3 thế hệ, có cùng dòng máu, làm chung và hưởng chung. |
| Đời sống tinh thần | Biết làm đồ trang sức, vẽ tranh trên vách đá,… | Biết làm đồ trang sức tinh tế hơn, làm tượng bằng đá hoặc đất nung,… Đã có tục chôn người chết và đời sống tâm linh. |
Bảng hệ thống các giai đoạn phát triển của xã hội nguyên thủy trên thế giới
Em có biết?
Thị tộc là một nhóm người, gồm khoảng 2 - 3 tính trạng có cùng dòng máu sống cùng tuổi với nhau. Nhiều thị tộc sống cạnh nhau, có quan hệ họ hàng và gắn bó với nhau hợp thành bộ lạc.
Trong quá trình lao động, tìm kiếm thức ăn, đôi tay của con người dần trở nên khéo léo, linh hoạt hơn, cơ thể cũng dần thích nghi biến đổi với các tư thế lao động. Con người đã từng bước cải tiến hoàn thiện mình và làm cho đời sống thì càng phong phú hơn.
Câu hỏi
1. Xã hội nguyên thủy đã trải qua những giai đoạn phát triển nào?
2. Dựa vào bảng (tr.20), hãy cho biết đời sống vật chất, tinh thần và tổ chức xã hội của Người tối cổ và Người tinh khôn.
2. Đời sống vật chất và tinh thần của người nguyên thủy trên đất nước Việt Nam
Ở Việt Nam, người nguyên thuỷ đã biết mài đá, tạo ra nhiều công cụ khác nhau (rìu, bôn, chày, cuốc đá) và vũ khí (mũi tên, mũi lao). Đồ gốm đã dần phổ biến với hoa văn trang trí phong phú.
Trong các hang động thuộc văn hóa Hòa Bình đã tìm thấy nhiều xương của một số loài gia súc và dấu vết của các loại cây ăn quả, rau đậu, chứng tỏ cư dân Hòa Bình đã bước đầu biết làm nông nghiệp.
Họ sống chủ yếu trong các hang động, mái đá hoặc các túp lều lợp bằng cỏ khô hay lá cây. Nguồn thức ăn bao gồm cả những sản phẩm săn bắn, hái lượm và tự trồng trọt, chăn nuôi.
Trong các di chỉ, người ta đã tìm thấy nhiều viên đất nung có dùi lỗ và xâu thành chuỗi, nhiều vỏ ốc biển được mài thủng, có thể xâu dây làm đồ trang sức, những bộ đàn đá, vòng tay,... Hoa văn trên đồ gốm cũng dần mang tính chất nghệ thuật, trang trí.
Trong nhiều hang động, người ta đã phát hiện các mộ táng, có chôn theo công cụ và đồ trang sức.
Em có biết?
Văn hóa Quỳnh Văn tập trung chủ yếu ở vùng ven biển Quỳnh Lưu (Nghệ An). Người Quỳnh Văn có nghề gốm rất phát triển với văn hóa phong phú.
Câu hỏi
1. Em nhận thấy kĩ thuật chế tác công cụ giai đoạn Bắc Sơn có điểm gì tiến bộ hơn so với Núi Đọ?
2. Khai thác kênh hình và thông tin ở mục 2, hãy cho biết những nét chính về đời sống vật chất, tinh thần của người nguyên thủy trên đất nước Việt Nam.
Luyện tập & Vận dụng
1. Theo em, lao động có vai trò như thế nào trong việc làm thay đổi con người và cuộc sống của người nguyên thủy?
2. Đời sống vật chất, tinh thần và tổ chức xã hội của Người tinh khôn có những điểm nào tiến bộ hơn so với Người tối cổ?
3. Tìm trên lược đồ hình 4 (tr.22) kết hợp với tra cứu thông tin từ sách, báo và internet, hãy cho biết các di tích thời đồ đá được phân bố ở những tỉnh nào ngày nay và sự phân bố đó nói lên điều gì.
