Học xong bài này, em sẽ:
- Giới thiệu được sơ lược quá trình tiến hóa từ vượn người thành người trên Trái Đất.
- Xác định được những dấu tích của Người tối cổ ở Đông Nam Á.
- Kể được tên những địa điểm tìm thấy dấu tích của Người tối cổ ở Việt Nam.
Mở đầu
Năm 1978, các nhà khảo cổ học đã phát hiện tại La-e-tô-li của Tan-da-ni-a (thuộc Đông Phi) các dấu chân người để lại trên tro bụi của núi lửa, có niên đại khoảng 3.7 triệu năm. Những dấu vết đặc biệt này được các nhà khoa học đặt tên là "Dấu chân vĩ đại châu Phi”.
Đây là mội trong những dấu tích về sự xuất hiện đầu tiên của con người trên Trái Đất. Vậy quá trình tiến hoá của bài người đã diễn ra như thế nào? Trên lãnh thổ Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, dấu tích của Người lối cổ được tìm thấy ở những đâu?
Kiến thức mới
1. Quá trình tiến hóa từ vượn người thành người
Con người đã trải qua quá trình tiến hóa hàng triệu năm. Những dấu tích xu hướng thạch cổ xưa nhất được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới như Đông Phi, Đông Nam Á, Đông Bắc Á,...
Vượn người
- Khoảng 5 - 6 triệu năm trước.
- Có thể đi bằng hai chi sau.
- Thể tích hộp sọ trung bình: khoảng 400 cm³.
Người tối cổ
- Khoảng 4 triệu năm trước.
- Hoàn toàn đi đứng bằng hai chân.
- Thể tích hộp sọ trung bình: từ 600 cm³ khoảng 1 200 cm³.
Người tinh khôn
- Khoảng 150 000 năm trước.
- Hình dáng, cấu tạo cơ thể cơ bản giống người ngày nay, còn được gọi là "Người hiện đại".
- Thể tích hộp sọ trung bình: khoảng 1 400 cm³.
Hình 3.1. Các dạng người trong quá trình tiến hóa
Góc khám phá
Năm 1856, tại thung lũng Nê-an-đéc-tan (Đức), một giáo viên địa phương tìm thấy trong đống đất sét một số mẩu xương và cho rằng đó là xương của người cổ hóa thạch. Ba mươi năm sau, các nhà khảo cổ học mới chứng minh đây là hóa thạch của người nguyên thủy có niên đại khoảng 100 000 năm trước và đặt tên là người "Nê-an-đéc-tan".
Hình 3.2. Bộ xương phục chế "Người Nê-an-đéc-tan"
Hình 3.3. Bộ xương hóa thạch "Cô gái Lu-cy"
Năm 1974, tại Ê-ti-ô-pi-a (thuộc Đông Phi), các nhà khảo cổ học đã phát hiện khoảng 40% bộ xương hóa thạch của một người phụ nữ có niên đại 3,2 triệu năm trước và đặt tên là "Cô gái Lu-cy".
Câu hỏi
- Quan sát sơ đồ hình 3.1 và cho biết quá trình tiến hóa từ vượn người thành người trên Trái Đất. Nêu đặc điểm tiến hóa về cấu tạo cơ thể của vượn người. Người tối cổ, Người tinh khôn
- Những phát hiện khảo cổ về "Người Nê-an-đéc-tan" (hình 3.2), "Cô gái Lu-cy" (hình 3.3) có ý nghĩa như thế nào trong việc giải thích nguồn gốc và quá trình tiến hóa của loài người?
2. Dấu tích của Người tối cổ ở Đông Nam Á
Cuối thế kỉ XIX, trên đảo Gia-va (In-đô-nê-xi-a), các nhà khảo cổ học đã phát hiện được một số mẩu xương hóa thạch của Người tối cổ có niên đại khoảng 2 triệu năm trước và đặt tên là "Người Gia-va". Bên cạnh đó, ở nhiều nơi khác trong khu vực Đông Nam Á, nhiều di cốt hóa thạch, di chỉ đồ đá gắn với giai đoạn Người tối cổ cũng được tìm thấy.
Bảng dấu tích Người tối cổ ở Đông Nam Á
| Hiện vật | Nơi tìm thấy |
| 1. Di Cốt hóa thạch | Pôn-đa-ung (Mi-an-ma) |
| Gia-va (In-đô-nê-xi-a) | |
| Sa-ra-oắc (Ma-lay-xi-a) | |
| Thẩm Khuyên, Thẩm Hai (Việt Nam) | |
| 2. Di chỉ đồ đá | A-ni-át (Mi-an-ma) |
| Lang Spi-an (Cam-pu-chia) | |
| Kô-ta Tam-pan (Ma-lay-xi-a) | |
| An Khê, Núi Đọ, Xuân Lộc (Việt Nam) |
Câu hỏi
Hãy cho biết những dấu tích của người tối cổ ở Đông Nam Á?
3. Dấu tích của Người tối cổ ở Việt Nam
Tại Việt Nam, những dấu tích của Người tối cổ được phát hiện có niên đại sớm nhất từ khoảng 800 000 năm trước.
| Thẩm Khuyên, Thẩm Hai (Lạng Sơn) Phát hiện ra hóa thạch Người tối cổ (khoảng 400 000 năm trước) |
| Núi Đọ (Thanh Hóa) Phát hiện công cụ bằng đá ghè đẽo thô sơ (khoảng 400 000 năm trước) |
| An Khê (Gia Lai) Phát hiện công cụ bằng đá ghè đẽo thô sơ (khoảng 800 000 năm trước) |
| Xuân Lộc (Đồng Nai) Phát hiện công cụ bằng đá ghè đẽo thô sơ (khoảng 40 000 - 30 000 năm trước) |
Hình 3.4. Lược đồ một số di chỉ khảo cổ gắn với dấu tích
của Người tối cổ ở Việt Nam
Câu hỏi
Quan sát lược đồ hình 3.4, hãy:
- Nêu một số dấu tích của người tối cổ ở Việt Nam.
- Nhận xét về phạm vi phân bố của các dấu tích Người tối cổ ở Việt Nam.
Luyện tập và vận dụng
Luyện tập1. Em hãy tóm tắt quá trình tiền hoá từ vượn người thành người trên Trái Đất. 2. Căn cứ vào những thông tin khảo cổ nào để khẳng định rằng, khu vực Đông Nam Á (trong đó có Việt Nam) là một trong những nơi con người xuất hiện từ sớm? Vận dụng3. Lấy chủ để về những chiếc rìu đá đầu tiên của nhân loại (hình 3.5 và hình 3.6), hãy phát biều cảm nghĩ của em về óc sáng tạo, tinh thần lao động cần mẫn, kiên trì của Người tối cổ.
Hình 3.5. Rìu đá A-sơ-lin (Pháp, khoảng 1,8 triệu năm trước)
Hình 3.6. Rìu đá An Khê (Việt Nam, khoảng 800 000 năm trước) |
