Ngày 2 - 11 - 1965, một công dân Mĩ tên là Mo-ri-xơn đã tự thiêu để phản đối cuộc chiến tranh xâm lược của chính quyền Mĩ ở Việt Nam. Xúc động trước hành động của anh, nhà thơ Tố Hữu viết bài thơ Ê-mi-li, con ... Bài thơ gợi lại hình ảnh Mo-ri-xơn bế con gái là bé Ê-mi-li 18 tháng tuổi đến trụ sở Bộ Quốc Phòng Mĩ, nơi anh tự thiêu vì hòa bình ở Việt Nam.
Ê - mi - li, con đi cùng cha
Sau khôn lớn, con thuộc đường, khỏi lạc ...
- Đi đâu cha ?
- Ra bờ sông Pô-tô-mác.
- Xem gì cha ?
- Không, con ơi, chỉ có Lầu Ngũ Giác.
Giôn - xơn !
Tội ác bay chồng chất
Nhân danh ai
Bay mang những B.52
Những napan, hơi độc
Đến Việt Nam
Để đốt những nhà thương, trường học
Giết những con người chỉ biết yêu thương
Giết những trẻ em chỉ biết đến trường
Giết những đồng xanh bốn mùa hoa lá
Và giết cả những dòng sông của thơ ca nhạc họa ?
Ê - mi - li con ôi !
Trời sắp tối rồi...
Cha không bế con về được nữa !
Khi đã sáng bùng lên ngọn lửa
Đêm nay mẹ đến tìm con
Con sẽ ôm lấy mẹ mà hôn
Cho cha nhé
Và con sẽ nói giùm với mẹ :
Cha đi vui, xin mẹ đừng buồn !
Oa-sinh-tơn
Buổi hoàng hôn
Ôi những linh hồn
Còn, mất ?
Đã đến phút lòng ta sáng nhất !
Ta đốt thân ta
Cho ngọn lửa sáng lòa
Sự thật.
TỐ HỮU
Chú thích:
- Lầu Ngũ Giác (Lầu Năm Góc) : toà nhà hình 5 góc, trụ sở Bộ Quốc Phòng Mĩ.
- Giôn-xơn : tổng thống Mĩ từ năm 1963 đến năm 1968
- Nhân danh : lấy danh nghĩa để làm một việc gì đó.
- B.52 : máy bay ném bom khổng lồ của Mĩ.
- Na pan : bom dùng chất xăng đặc để gây cháy, bỏng.
- Oa-sinh-tơn : thủ đô của nước Mĩ.
